હાયપરએડ્રેનોકોર્ટિસિઝમ અથવા કુશિંગ સિન્ડ્રોમ, કૂતરાઓમાં સૌથી વધુ વારંવાર નિદાન કરાયેલ અંતઃસ્ત્રાવી રોગ છે, પરંતુ બિલાડીઓમાં તે અસામાન્ય સ્થિતિ છે, અને જાતિઓમાં વર્ણવેલ થોડા કિસ્સાઓ છે.

કૂતરાઓમાં, આધેડથી લઈને વૃદ્ધ પ્રાણીઓમાં સામાન્ય છે, સરેરાશ 9 અને 11 વર્ષની વય સાથે. જો કે, તે છ વર્ષની ઉંમરથી કૂતરાઓને અસર કરી શકે છે. બિલાડીઓમાં હાયપરએડ્રેનોકોર્ટિસિઝમ દસ વર્ષની ઉંમરની આસપાસ થાય છે.

બિલાડીઓમાં, ત્યાં કોઈ વંશીય પૂર્વગ્રહ નથી, અને કેટલાક લેખકો દાવો કરે છે કે તે પુરુષો કરતાં સ્ત્રીઓમાં વધુ જોવા મળે છે. કૂતરાઓમાં, તે સ્ત્રીઓને વધુ અસર કરે છે અને તે પુડલ, યોર્કશાયર, બીગલ, સ્પિટ્ઝ, લેબ્રાડોર, જર્મન શેફર્ડ, બોક્સર અને ડાચશંડ જાતિઓમાં વધુ જોવા મળે છે.

1930 ના દાયકામાં, અમેરિકન ચિકિત્સક હાર્વે કુશિંગે કોર્ટીસોલની વધુ પડતી સાંદ્રતાના લાંબા ગાળાના સંપર્કને કારણે માનવોમાં એક સિન્ડ્રોમનું વર્ણન કર્યું હતું, જેને કુશિંગ સિન્ડ્રોમ નામ આપવામાં આવ્યું હતું.

કોર્ટીસોલના કાર્યો

કોર્ટીસોલ એ એક સ્ટીરોઈડ હોર્મોન છે જે મૂત્રપિંડ પાસેની ગ્રંથીઓ દ્વારા ઉત્પન્ન થાય છે. સામાન્ય સ્થિતિમાં, તે તાણને નિયંત્રિત કરે છે, તે કુદરતી બળતરા વિરોધી છે, રોગપ્રતિકારક તંત્રની યોગ્ય કામગીરીમાં ફાળો આપે છે અને સામાન્ય સ્તરે લોહીમાં શર્કરા અને બ્લડ પ્રેશરને જાળવી રાખે છે.

રોગના કારણોને બે ભાગમાં વિભાજિત કરી શકાય છે: આઇટ્રોજેનિક, જે કોર્ટિકોસ્ટેરોઇડ સાથે દવાઓના લાંબા ગાળાના વહીવટ માટે ગૌણ છે, અનેજે સ્વયંભૂ થાય છે.

Iatrogenic hyperadrenocorticism

કોર્ટીકોઈડ ધરાવતી દવાઓનો ઉપયોગ પશુ ચિકિત્સામાં એલર્જી વિરોધી, બળતરા વિરોધી અને ઇમ્યુનોસપ્રેસન્ટ તરીકે થાય છે. જ્યારે માપદંડ વિના અથવા પશુચિકિત્સા નિરીક્ષણ વિના સંચાલિત કરવામાં આવે છે, ત્યારે તેઓ પ્રાણીઓમાં રોગ પેદા કરી શકે છે.

પરિણામે, પ્રાણીને હાઇપરએડ્રેનોકોર્ટિસિઝમનો લાક્ષણિક ક્લિનિકલ રોગ છે, પરંતુ એડ્રેનલ હાઇપોફંક્શન સાથે સુસંગત કોર્ટિસોલ સાંદ્રતા સાથે, એટલે કે, તેની હોર્મોન ઉત્પન્ન કરતી પ્રવૃત્તિમાં ઘટાડો.

આ રોગના આઇટ્રોજેનિક સ્વરૂપનું નિદાન બિલાડીઓ કરતાં કૂતરાઓમાં વધુ વારંવાર થાય છે. આ પ્રજાતિને દવાઓમાંથી એક્સોજેનસ કોર્ટિસોલ દ્વારા પ્રેરિત અસરો માટે ઓછી સંવેદનશીલ માનવામાં આવે છે.

પ્રાથમિક હાયપરએડ્રેનોકોર્ટિસિઝમ

પ્રાથમિક હાઈપરએડ્રેનોકોર્ટિસિઝમને ACTH આધારિત પણ કહેવામાં આવે છે. વૃદ્ધ શ્વાનોમાં તે સૌથી સામાન્ય કારણ છે, સરેરાશ 85% પ્રાણીઓમાં સિન્ડ્રોમનું નિદાન થાય છે.

કફોત્પાદક ગ્રંથિ એ એક ગ્રંથિ છે જે ACTH (એડ્રેનોકોર્ટિકોટ્રોપિક હોર્મોન) નામનું હોર્મોન ઉત્પન્ન કરે છે. આ પદાર્થ એડ્રેનલ્સના ચોક્કસ પ્રદેશને ઉત્તેજિત કરે છે, બે ગ્રંથીઓ જે પ્રાણીઓના શરીરમાં કોર્ટિસોલના ઉત્પાદન માટે જવાબદાર છે.

જ્યારે કફોત્પાદક, સામાન્ય રીતે ગાંઠો સાથે સમસ્યા હોય છે, ત્યારે ACTH નું વધુ ઉત્પાદન થાય છે, જે એડ્રેનલ્સને વધારે ઉત્તેજિત કરે છે. તેથી કોર્ટિસોલનું પ્રમાણ વધારે છેપ્રાણીના સજીવમાં.

આ કિસ્સામાં, કફોત્પાદક ગ્રંથિમાં ગાંઠની હાજરી ઉપરાંત, દર્દી બંને મૂત્રપિંડ પાસેની ગ્રંથીઓની હાયપરટ્રોફી પણ દર્શાવશે, બાદમાંના ફેરફારને પેટના અલ્ટ્રાસાઉન્ડ પર વિઝ્યુઅલાઈઝ કરવું શક્ય છે.

સેકન્ડરી હાઇપરએડ્રેનોકોર્ટિસિઝમ

સેકન્ડરી હાઇપરએડ્રેનોકોર્ટિસિઝમ માત્ર 15% કેસોમાં જ જોવા મળે છે અને તે સામાન્ય રીતે એડ્રેનલ ગ્રંથીઓમાંથી એકમાં ગાંઠને કારણે થાય છે. મોટેભાગે, આ સૌમ્ય, સ્વાયત્ત ગાંઠો કોર્ટીસોલની વધુ પડતી માત્રા ઉત્પન્ન કરવાનું શરૂ કરે છે.

આની સાથે, કફોત્પાદક માર્ગમાં નકારાત્મક પ્રતિક્રિયા જોવા મળે છે, તેથી, ACTH હોર્મોનનો સ્ત્રાવ ઘટે છે. ગાંઠને કારણે અસરગ્રસ્ત ગ્રંથિ ખૂબ વધારે કોર્ટિસોલ ઉત્પન્ન કરે છે, જેના કારણે સામેની મૂત્રપિંડ પાસેની ગ્રંથિ નાની થઈ જાય છે અથવા તો એટ્રોફી થઈ જાય છે. ગ્રંથીઓના કદમાં આ તફાવત રોગના કારણનું નિદાન કરવામાં મદદ કરે છે.

હાયપરએડ્રેનોકોર્ટિસિઝમના લક્ષણો

કોર્ટિસોલ પ્રાણીઓના શરીરમાં અનેક કાર્યો માટે જવાબદાર છે, તેથી, કુશિંગ સિન્ડ્રોમમાં વૈવિધ્યસભર અને શરૂઆતમાં બિન-વિશિષ્ટ લક્ષણો છે, જે માલિકને મૂંઝવણમાં મૂકી શકે છે.

બિલાડી કરતાં કૂતરામાં લક્ષણો વધુ સ્પષ્ટ છે, જે સામાન્ય રીતે આ પ્રજાતિમાં નિદાનમાં વિલંબ કરે છે, જે રોગની ઓળખ થાય તે પહેલાં સરેરાશ 12 મહિના ઉત્ક્રાંતિ ધરાવે છે.

શરૂઆતમાં, પેશાબનું ઉત્પાદન વધે છે અને પાણીનું સેવન વધે છે, જે પેશાબમાં વધારો કરવા માટે ગૌણ છે.આના કારણે પ્રાણી પેશાબ દ્વારા ઘણું પાણી ગુમાવે છે. તે સમજદાર હોવાથી, શિક્ષક ધ્યાન આપતો નથી.

કોર્ટીસોલ ઇન્સ્યુલિનને અટકાવે છે, તેથી પ્રાણીને ખૂબ ભૂખ લાગે છે, કારણ કે પ્રાણીનું શરીર "અહેસાસ" કરે છે કે કોષમાં કોઈ ગ્લુકોઝ પ્રવેશતું નથી. સમય જતાં, અંગમાં ચરબી જમા થવાને કારણે યકૃત કદમાં વધારો કરે છે.

સ્નાયુઓ નબળી પડી જાય છે; કોટ, અપારદર્શક અને છૂટાછવાયા. ત્વચા સ્થિતિસ્થાપકતા ગુમાવે છે અને પાતળી અને નિર્જલીકૃત બને છે. ચામડીમાં રક્ત વાહિનીઓ વધુ સ્પષ્ટ છે, ખાસ કરીને પેટમાં.

કુશિંગ સિન્ડ્રોમનું એક ખૂબ જ લાક્ષણિક લક્ષણ એ છે કે ચરબીના જથ્થાને લીધે પેટનું વિસ્તરણ અને યકૃતનું વિસ્તરણ. સ્નાયુ નબળા પડવા માટે આને ઉમેરવાથી, પેટ ફુલેલું અને વિખરાયેલું છે.

કુશિંગ સિન્ડ્રોમની સારવાર

કૂતરાઓ અને બિલાડીઓમાં હાઈપરએડ્રેનોકોર્ટિસિઝમ નું કારણ શું છે તે જાણવું રોગની સારવારની રીતમાં ફરક પાડે છે. જો કારણ એડ્રિનલ ટ્યુમર છે, તો તેને દૂર કરવા માટે શસ્ત્રક્રિયા એ રોગ માટે પસંદગીની સારવાર છે.

કુશિંગ સિન્ડ્રોમની દવાની સારવાર તેના બાકીના જીવન માટે થવી જોઈએ, તેથી, પશુચિકિત્સક દ્વારા પ્રાણીનું નિયમિતપણે નિરીક્ષણ કરવું મહત્વપૂર્ણ છે.

સારવારનો ઉદ્દેશ્ય પ્રાણીને તેની સામાન્ય અંતઃસ્ત્રાવી સ્થિતિમાં પરત કરવાનો છે, પરંતુ આ હંમેશા શક્ય નથી. તેથી, શિક્ષકે વ્યાવસાયિક પર વિશ્વાસ કરવો જોઈએ અને સમજવું જોઈએ કે અતિરેક અથવાહોર્મોનલ ખામીઓ સારવારથી પરિણમી શકે છે.

કુશિંગ સિન્ડ્રોમની સારવારમાં નિષ્ફળતા હૃદય, ત્વચા, કિડની, યકૃત, સાંધાના રોગો, પ્રણાલીગત બ્લડ પ્રેશર, ડાયાબિટીસ મેલીટસ, થ્રોમ્બોએમ્બોલિઝમનું જોખમ અને પ્રાણીના મૃત્યુનું કારણ બની શકે છે.

શું તમે તમારા મિત્રમાં હાઈપરએડ્રેનોકોર્ટિસિઝમના કોઈપણ લક્ષણોને ઓળખ્યા છે? પછી, એન્ડોક્રિનોલોજીમાં વિશેષતા ધરાવતા અમારા પશુચિકિત્સકો સાથે સેરેસ વેટરનરી હોસ્પિટલમાં એપોઇન્ટમેન્ટ માટે તેને લાવો!